Mặc dù đặt cọc là một biện pháp để bảo đảm cho việc thực hiện giao dịch dân sự, thể hiện thiện chí của bên đặt cọc muốn mua (hay nói cách khác là muốn tham gia vào giao dịch dân sự). Nhưng theo quy định của Bộ luật dân sự, Luật đất đai, Luật nhà ở và văn bản hướng dẫn thi hành thì không có điều khoản nào bắt buộc các bên phải đặt cọc.
Khi chuyển nhượng quyền sử dụng đất, mua bán nhà ở phải thực hiện các bước sau:
Bước 1: Công chứng hoặc chứng thực hợp đồng chuyển nhượng, mua bán
Bước 2: Kê khai nghĩa vụ tài chính
Trên thực tế bước 2 và bước 3 thực hiện cùng thời điểm nếu bên nhận chuyển nhượng, bên mua thỏa thuận nộp thuế thu nhập cá nhân thay cho bên chuyển nhượng, bên bán.
Theo đó, đặt cọc là bước đầu tiên (nếu có) trước khi ký hợp đồng chuyển nhượng, mua bán nhằm giao kết hoặc thực hiện hợp đồng (trên thực tế, quan niệm đặt cọc làm tin để không chuyển nhượng, bán cho người khác).